Het gebouw van de "Rijksverzekeringsbank / Sociale Verzekerings Bank" . . . .
Terug naar de vorige pagina <<

 

 

 

Het gebouw van de "Rijksverzekeringsbank / Sociale Verzekerings Bank"
De tweede wolkenkrabber van Amsterdam
Samenstelling Jos Wiersema en Ruud Jansen

INDEX:

- Inleiding
- De Atlas Gordel 20-40
- Het huis van Apollo
- Architectuur
- De beelden bij de ingang
-
De gebrandschilderde ramen en de wandschildering
- Over de RVB/SVB
- Tijdlijn 1905-1939

- Het kraaiennest 1940-1945
(toevoeging juni 2014)
- Fotoreportage van 2010
-
Prof. Hielkje Zijlstra over de verminking van het RVB-gebouw
-
Huidige eigenaar en huurder
-
Toekomst van het Apollo House
- Verantwoording

-
Reacties op dit artikel (5)
- OPROEP: reünie voor (oud)werknemers

 

Omhoog  Inleiding

Net als de Wolkenkrabber sprak in onze jeugd de markante hoogbouw op de kop van de Apollolaan, die velen kennen als het SBV-gebouw, ons altijd aan. Niet omdat we zo geďnteresseerd in architectuur of kunst waren. Nee, het waren symbolen van ons domein, onze buurt, hier waren we thuis. Toen Jenny, mijn toenmalige vriendin en huidige eega, daar in 1971 kwam te werken was ik best een beetje jaloers op haar. Lees haar herinneringen elders op deze pagina.

Nu bijna 40 jaar later zijn we in de gelegenheid om het gebouw eens nader te belichten. In dit artikel leest u over de geschiedenis en ziet u oude foto's die bijna tot de verbeelding spreken. Ook hebben we zelf een bezoek gebracht aan het Apollo House, zoals het nu heet, en hebben daar foto's van het exterieur gemaakt EN natuurlijk ook van het uitzicht over het voormalige Plan Zuid; onze buurt!
Hoewel we, na afspraak, hartelijk werden ontvangen door de huidige huurder, Allan & Overy, werd het ons niet toegestaan om interieurfoto's te maken.

Jos Wiersema

Omhoog de Atlas Gordel 20-40

Geheel in overeenstemming met Berlages wensen ontstond op de kruising van twee belangrijke assen een monumentaal bouwwerk, niet het geplande kunstenaarshuis maar een kantoorgebouw. Dominant, niet alleen vanwege het formaat maar ook vanwege het materiaalgebruik: natuursteen, staal en glas. Na de oorlog werd een nieuwe gevelbekleding aangebracht waardoor het reliëf is verdwenen. Voorts werd de bank verhoogd met een extra verdieping.

De Sociale Verzekeringsbank is de blikvanger op het einde van de zichtas. Ook de vanaf hier zichtbare achtergevel van het gebouw is monumentaal vormgegeven. De bekleding van lichte platen natuursteen vormt een sprekend contrast met de donkere kleur van de bakstenen straatwanden.


Bron tekst en kaartje: De Atlas Gordel 20-40


Het R.V.B. gebouw kort na de oorlog - ongeveer 1948
Prentbriefkaart uit de collectie van Ad Tiggeler

Omhoog  Het huis van Apollo
door Ruud Jansen

Wat zou je er van zeggen als we het Apollo House ook met een bezoek vereren, zei Jos een paar weken geleden en hij stuurde me gelijk een stapeltje informatie als voorbereiding. Ik moet bekennen dat ik even opkeek bij die naam maar dat probleem was snel opgelost. Het ging om de vroegere Rijksverzekeringsbank aan de Apollolaan. De tweede wolkenkrabber van Amsterdam zoals men het gebouw wel noemde.

Donderdag voor de Kerst was het zover en sjokte ik ’s ochtends om negen uur van station Zuid richting Scheldestraat door de rulle sneeuw. Het was koud, de al jaren durende aanleg van de Noord Zuidlijn bij het RAI-gebouw maakte me ook niet echt vrolijk en ik nam me voor om in de Scheldestraat een warme kop koffie te drinken bij een van de koffiebars.
De vroegere winkelstraat is tegenwoordig van een vier of vijf meter boven de straat hangend tijdelijk riool bij de entree aan het Scheldeplein voorzien. Over het algemeen betekent tijdelijk in Amsterdam dat het betreffende gebouw of installatie lang meegaat. Ik zeg het maar even voor het geval men op het Scheldeplein denkt dat die merkwaardige rioleringspoort- tot m’n verrassing had de gemeente hem met plastic klimop opgeleukt- over een paar jaar weer verdwijnt. Reken nergens op.
Ondanks het vroege tijdstip was de feestverlichting in de straat aangestoken maar de aanleiding voor dat vertoon ontging me. Alle horecagelegenheden verkeerden nog in diepe rust en zowel de koffie als een warm broodje kon ik dus wel vergeten.


De tempel van Apollo in Rome

Wereldstad, mopperde ik in m’n baard en ontweek een langsscheurende auto toen ik tegenover de winkel van Minne Sluiter overstak. De eigenaar stopt er eerdaags mee, las ik in het Parool. Zou geen slecht idee zijn als er een koffiebar in komt die ’s ochtends om acht uur z’n deuren opent, bedacht ik. Voor verkleumde bezoekers van de RAI als die open is of andere bezoekers van de Rivierenbuurt.

Maar daar had ik op dat moment niets aan en ik moest me troosten met de gedachte dat ik vast wel iets warms aangeboden zou krijgen in de Rijksverzekeringsbank zoals het Apollo House vroeger genoemd werd.
Wist je dat het pas in 1938-39 gebouwd werd? Ik vraag het maar even want ik dacht dat het ouder was maar niet dus. Op 20 november 1939 vond de feestelijke opening plaats en in de weken daarna marcheerden de ambtenaren naar binnen die zich met de uitvoering van de ongevallenwet bezig gingen houden.
Maar de sociale wetgeving veranderde na de oorlog, de uitvoering kwam bij de SVB, het gebouw werd misschien te klein voor al die ambtenaren en het werd verhuurd.

En zoals je in de documentatie van Jos kunt lezen wordt het tegenwoordig bevolkt door nijvere personeelsleden van Allen en Overy LLP, een internationaal opererende advocaten maatschap.
Ik was ondertussen linksaf geslagen en zag het gebouw in de verte al liggen. Het brede trottoir van de Churchilllaan was voor een groot deel in gebruik als fietsenstalling. Van bewoners naar ik aannam. Zouden het hier nog steeds huurwoningen in de duurdere categorie zijn of waren de etagewoningen de afgelopen jaren verkocht voor drie of vier ton per woonlaag? Waarschijnlijk het laatste.

Bij de brug over de Boerenwetering kon ik de verleiding niet weerstaan om het beeld dat de voorpagina van Icarus siert, nog een keertje te fotograferen. Bedekt met een laagje sneeuw zag het er eenzaam uit. En omdat ik toch aan het fotograferen was nam ik gelijk de ijzeren wimpel maar mee die tegenover de Apollohal staat. Als blijvende herinnering aan de intocht van de Canadezen in 1945.
Vreemd genoeg vond ik dit monument in mijn jonge jaren maar niets. Pas toen ik me later in kunst en alle daarbij horende uitingen ging verdiepen leerde ik het te waarderen.
Maar de Rijksverzekeringsbank wachtte. Een gebouw met een indrukwekkende entree waarmee, zoals de toenmalige minister van Sociale Zaken het verwoordde, ‘openbare getuigenis wordt afgelegd van het onverbreekbaar verband tussen onze sociale verzekering en haar uitvoerders, de Rijksverzekeringsbank’.
Binnen werd ik begroet door Jos en z’n echtgenote, die een kleine veertig jaar geleden in dit gebouw had gewerkt op een van de afdelingen.
We werden verwacht maar er was nog wel even tijd voor een kopje koffie dat me door de aardige receptioniste werd aangeboden. Lekkere koffie die me weer helemaal bij de les bracht.
In het gesprek dat we daarna voerden met een medewerker bleek dat we net op tijd waren met ons bezoek. Hij hield zich namelijk bezig met de coördinatie van een ingrijpende verbouwing die op 1 januari 2011 gepland stond om te beginnen.
Eigenlijk had hij het druk maar een uurtje voor een rondgang door het gebouw kon er wel af. Wel met het verzoek om binnen geen foto’s te maken want al het met de verbouwing verband houdende fotowerk was op voorwaarde van exclusiviteit uitbesteed aan een firma. Toegang tot het dak om foto’s te maken van de omgeving was in verband met het gevaar ook niet toegestaan.
Dat viel dus even tegen maar het uitzicht vanuit het bedrijfsrestaurant op de bovenste etage maakte veel goed.

Het huis van Apollo zal er na de verbouwing van buitenaf gezien nog hetzelfde uitzien. Binnen zal het echter moeten voldoen aan de eisen die je aan een modern kantoor mag stellen.
Wat wij nu zagen leek echter toch al niet meer op het kantoor zoals het er veertig vijftig jaar geleden moet hebben uitgezien. Jammer dat ook de sappige verhalen van bijvoorbeeld een portier die er al vijftig jaar werkte, ontbraken. Geen sfeerbeschrijvingen over directeuren en hun secretaresses, over al die ijverige ambtenaren die een carričre opbouwden tussen kaartenkasten waarin het lief en leed van arbeidzaam Nederland was vastgelegd.
Wat straks overblijft zal in principe overeenkomen met de tempel van Apollo in Rome. Het omhulsel blijft staan maar de geschiedenis is vergaan. Zo gaat dat.

Omhoog  Bouw en architectuur

Het Apollo House aan de Apollolaan 15, of de Rijks Verzekerings Bank (RVB) / Sociale Verzekerings Bank (SVB) zoals velen het ook kennen, is in 1937-1939 gebouwd door architect Dirk Roosenburg als hoofdkantoor van de RVB. De kosten voor het gebouw bedroegen destijds één miljoen gulden.

Het bestaat uit een 10 meter hoog ringgebouw en een 40 meter hoog gebouw langs een diameter van de ring. Het heeft een staalskelet dat bekleed is met witte keramiekplaten. (Aanvankelijk was het gebouw bekleed met dure geglazuurde tegels, die echter op een gegeven moment los begonnen te laten.)

Het gebouw was het eerste gebouw in Nederland met een glazenwassergondel.
Het is ook bekend onder de bijnamen 'Oceaanstomer',  'Schip van Staat' en 'de Toren van de Arbeid' verwijzen naar de Rijks Verzekerings Bank / Sociale Verzekerings Bank.
Het staalskelet is gebouwd door het staalconstructiebedrijf De Vries Robbé & Co te Gorinchem. Het totale gewicht van de constructie bedroeg 2.000 ton en bestond uit ongeveer 55.000 onderdelen. Er waren zo'n 200 vrachtwagenritten nodig om alle onderdelen vanaf Gorinchem aan te leveren.


architect D. Roosenberg
foto: SVB


Aanvang heiwerk hoogbouw - 26 april 1937
foto:
Cees Deenik - Herkomst Stadsarchief Amsterdam


Met het stalen skelet krijgt het gebouw eind 1938 vorm
foto
uit publicatie van De Vries Robbé & Co en met dank aan Stichting Behoud Erfgoed De Vries Robbé


Met het stalen skelet krijgt het gebouw eind 1938 vorm
foto uit publicatie van De Vries Robbé & Co en met dank aan Stichting Behoud Erfgoed De Vries Robbé


Met het stalen skelet krijgt het gebouw eind 1938 vorm
foto uit publicatie van De Vries Robbé & Co en met dank aan Stichting Behoud Erfgoed De Vries Robbé

Het gebouw werd ontworpen en gebouwd als werkverschaffingsproject tijdens de crisisjaren en had een uitgebreid archief. Om te zorgen dat de medewerkers van de bank snel toegang hadden tot dat archief, ontwierp Roosenburg het cirkelvormige ringgebouw waar de vloer bestond uit rolletjes. Zo kon men snel bij de juiste archiefkast komen en deze verrijden. Tijdens de tweede wereldoorlog hebben onderduikers zich onder de vloer van de bibliotheek in de loze ruimtes kunnen verbergen.


Het gebouw is nagenoeg voltooid - 1939
Prentbriefkaart uit de collectie van Ad Tiggeler

De boeg steunt aan de voorkant (op de hoek van Apollolaan en Stadionweg) op een paar zuilen die de monumentale, overdekte toegang tot het gebouw markeren, waar de bezoeker beschutting vindt. In deze ruimte bevinden zich twee hoge bronzen beelden.

Bijna dertig jaar na ingebruikname onderging het pand een aantal belangrijke uiterlijke wijzigingen. Zo werd op het dak een bedrijfsrestaurant geplaatst en werd in 1968 de gevel bekleed met witte Travertin marmer platen. In 1990 is de parkeergarage gebouwd. Aangezien het hoofdgebouw op 9000 houten palen staat, moest de garage wel onder het ringgebouw geplaatst worden. Het ringgebouw is daarom eerst totaal afgebroken en later steen voor steen weer opgebouwd.


Luchtfoto uit 1986
Foto:
© Sjaak Ramakers (met diens toestemming gepubliceerd)

Omhoog  De bronzen beelden bij de ingang

zijn de  3.60m hoge Beschermer en Beschermster van de sociale wetgeving.
De beeldhouwers Hildo Krop en Frits van Hall (maker van het Van Heutzmonument) kregen in 1940 de opdracht om ieder een beeld te maken voor de toenmalige Rijksverzekeringsbank. Pas 14 jaar later werd alleen het beeld, "De beschermer van de Sociale Zorg en Gerechtigheid" van Krop onthuld. Het beeld van van Hall is er nooit gekomen. De oorlog brak uit en het gipsen model van het beeld van van Hall werd in de kelder van de bank opgeslagen. Door vorst en een hoge waterstand liep het onherstelbare schade op. Van Hall is in de Tweede Wereldoorlog omgekomen en heeft het beeld nooit af kunnen maken. Han Wezelaar kreeg uiteindelijk de opdracht een beeld te maken dat "De beschermster van de Sociale Zorg en Gerechtigheid" voor moest stellen.

De beeldhouwer Hildo Krop interpreteert zijn beeld als volgt: "Ik heb als onderwerp gekozen de wetgevende macht en de verhouding tot werkgevers en werknemers, al is het laatste in ver verwijderd verband. De figuur moet naakt zijn, omdat hij onpersoonlijk is. Het is echter zodanig gemoduleerd, dat het naakt niet opvalt en bekleed met een draperie, die het silhouet bij de nis doet aansluiten. In de rechterhand houdt hij een zwaard, niet als wapen, maar als teken duidend op de macht die ze eventueel kan uitoefenen om de burgers hun plicht te laten nakomen. In de linkerhand draagt zij een vrouwenfiguur, die met een eenvoudig gebaar haar hart toont, doelend op het element van menselijkheid, zonder hetwelk de sociale voorzorg niet denkbaar is".


De Beschermster en Beschermer van de Sociale Wetgeving en Gerechtigheid waken nog steeds bij de ingang
foto: J.Wiersema

Het beeld van Krop heeft een klassiekere vormgeving dan zijn beelden in de stijl van de Amsterdamse School. In de loop van de jaren dertig werd Krops stijl strenger en strakker. hij liet zich inspireren door vroege Griekse beeldhouwkunst en de Italiaanse Romaanse kunst. De mannenfiguur (rechts op de foto) heeft in zijn rechterhand een vrouwenfiguurtje die de sociale wetgeving symboliseert.

Omhoog  De gebrandschilderde ramen en de wandschildering

De kunstenaar Joep Nicolas maakte voor de grote raadzaal negen gebrandschilderde ramen, die niet alleen een schat voor de Bank betekenen, maar ook een aanwinst van grote betekenis voor het Nederlands kunstbezit. Het middelste raam geeft een apotheose van de sociale verzekering, de acht overige ramen geven een voorstelling van de verschillende soorten van arbeid, zoals visserij, landbouw, industrie, mijnbouw met daaronder de wapens van de steden waar de Raden van Arbeid zijn gevestigd. Deze onderwerpen symboliseren niet alleen de gemeenschappelijke arbeid van Bank en Raden, maar zijn tevens een uiting van de met zonlicht doorschoten verhouding tussen beide instanties, die elkaar onder dit gefiltreerde licht benaderen.
De gebrandschilderde ramen zijn niet meer aanwezig maar volgens informatie nog wel in bezit van de SVB.

Het na een inzameling van het personeel werd de talentvolle Limburger Charles Eijck aangetrokken voor het maken van een wandschildering. Het fresco verbeeldt de humane gevoelens, waarvan de sociale verzekering een symptoom, of liever nog, een wezenlijk bestanddeel is. De levendigheid van de kleuren en treffende symboliek spreekt iedere bezoeker vandaag nog aan.
De wandschildering is verloren gegaan bij een van de verbouwingen.

Omhoog  Over de RVB/SVB

De Rijksverzekeringsbank voerde samen met de Centrale Werkgevers Risicobank de Ongevallenwet van 1901 uit vanaf 1908 kwamen daar de bedrijfsverenigingen bij, aanvankelijk alleen in de land- en tuinbouwsector, na 1930 ook in andere sectoren voor de opzet en inrichting van de Rijksverzekeringsbank liet men zich inspireren door een dergelijke instelling in Oostenrijk.
Het
hoofdkantoor van  de Sociale Verzekeringsbank is momenteel gevestigd in Amstelveen. In het midden van de jaren vijftig zijn stukken die betrekking hadden op de uitvoering van de ongevallenwetten overgedragen aan het Gemeenschappelijk Administratiekantoor (/GAK) thans UWV. Het archief is overgebracht naar het Nationaal Archief.

Omhoog  Tijdlijn (1905-1939)

De teksten zijn passages afkomstig uit een oud personeelsblad van de R.V.B. / S.V.B.
De tussengevoegde krantenartikelen zijn ontleent aan de website Historische kranten van de Koninklijke Bibliotheek.

1905
"De behoefte aan een eigen bankgebouw, ingericht naar de eischen des tijds, doet zich in het belang van de dienst, en niet in het minst in het belang van de ambtenaren, meer en meer gevoelen".
Deze eerste wens naar een nieuwe huisvesting is te lezen in het Jaarverslag van de R.V.B. 1905.

1909 - 1919
In dit jaar werd het personeel eindelijk geconcentreerd in één gebouw; een noodgebouw, met tijdelijke bestemming in de P. de Hoochstraat. De constructie was berekend voor 10 jaren, en uitsluitend voor werkzaamheden voor de Ongevallenwet.


gebouw Lutmastraat
afbeelding uit personeelsblad SVB

Het sociaal klimaat in Nederland verbeterde echter langzaam aan. De roep naar sociale zekerheid voor invaliden, zieken en ouden van dagen werd luider. Als gevolg van het inwerkingtreden van de Invaliditeits- en Ouderdomswet betrok de Bank in 1919 een tweede, eveneens voor 10 jaren gedacht, noodgebouw in de Lutmastraat.


gebouw Keizersgracht
afbeelding uit personeelsblad SVB

1934
Bij een onderzoek aan het gebouw Pieter de Hoochstraat constateerde men dat 45 van de 300 betonblokken waren gescheurd, het dak verzakt, en de riolering in het ongerede geraakt was, kortom, de veiligheid was in gevaar, en de aansprakelijkheid voor ongevallen werd afgewezen.


gebouw Pieter de Hoochstraat
afbeelding uit personeelsblad SVB

1935
In het Ministeriële schrijven van 15 mei 1935 geeft de regering bij monde van Slotemaker de Bruine toestemming tot het optrekken van een nieuw gebouw, op het terrein aan de Apollolaan. Ir. D. Roosenburg wordt als architect aangewezen. Bij de nieuwbouw zouden de fundamenten zo hecht in de grond geslagen moeten worden, dat men er, indien nodig, nog twee etage bovenop zou kunnen bouwen. Men meende de bouw van deze hoogste etages te mogen uitstellen omdat het niet zeker was of de Ongevallenwetten bij de Bankadministratie zouden blijven.


11 oktober 1935 - Het Vaderland

Op 19 december 1935 werd door notaris A. Bonga de koopakte van de grond gepasseerd. De omwonenden begrijpen begin 1936 dat het ernst wordt. Prof. ir. Buisman uit Delft verricht voor het Centraal Bureau voor Bodemonderzoek "interessante" proeven, zoals een dagblad de metingen der draagkracht van de grond noemt. Ook wordt de weerstand van paalpunten op bepaalde dieptes gemeten met een stalen kegeltje. Dergelijke proeven waren er tot dusverre in Amsterdam nooit genomen. Alles wijst er op da het een bouwwerk zal worden waar niets aan het lot zal worden overgelaten.


19 december 1935 - Het Vaderland

1937

Als de plaats en de juiste ligging definitief bepaald zijn (het gebouw moet n.l. een afsluiting van de Euterpestraat zijn, en in de as van het Amstelkanaal vallen) worden 4176 palen in de grond geslagen.

Alles gaat in een vooraf bepaald tijdschema. Het bestuur rappelleert de uitvoerder of architect als ergens vertraging dreigt te ontstaan. Bijna alle materiaal moet Nederlands fabricaat zijn: in uiterste noodzaak mag slechts een beroep op het buitenland worden gedaan.


Aanvang heiwerk hoogbouw - 26 april 1937
afbeelding uit personeelsblad SVB

   



11 maart 1937 - Het Vaderland

 


Het staalskelet schiet omhoog. Bij de constructie is rekening gehouden met een zo groot mogelijke lichtval in de zalen. Daarom moet het gebouw hoog en smal zijn. Tevens beneemt het dan minder licht en lucht aan de omwonenden. Het glasoppervlak zal circa 6000 vierkante meter bedragen. Om de ramen schoon te houden is een installatie ontworpen die de eerste en enige in ons land was, waarvan trots verteld werd dat het geen Amerikaanse kopie was. Vooral de elektrische loopkat bleek een vondst. De openslaande benedenramen werden eveneens volgens een modern systeem gebouwd, genoemd naar de uitvinder van Loghem.

 

1939
Op 20 november 1939 wordt het Gebouw feestelijk in gebruik genomen. Ir. Roosenburg maakte zijn laatste grote blauwdruk (blad K. 165) waarop hij de 507 stoelen der genodigden op de 6de verdieping rangschikte. Na de gebruikelijke redevoeringen werden de bezoekers door geleiders, voorzien van een gestencilde handleiding door het gebouw geloodst. Het openingsschema besloeg 23 pagina's, waarbij niets aan de improvisatie werd overgelaten.


De elektriche loopkat
foto SVB

   





20 november 1939 - Foto: Nationaal Archief

november 1939 - Het Vaderland

 

Omhoog Het kraaiennest 1940-1945
Ingezonden door Eppo Oomkens

In 1940,vrij snel na de Duitse intocht,werden rondom Amsterdam en Schiphol door de Wehrmacht een aantal stellingen voor luchtafweergeschut en voor zoeklichten gebouwd. Zo werd ook een soort kraaiennest op de kop van het RVS gebouw aan de Apollolaan neergezet.
Het bouwwerk was vervaardigd van ruw,vers gezaagd,vurenhout en er werd een zoeklicht in opgesteld. Wellicht ook nog een stuk geschut,maar dat was van de straat af niet goed te zien.
Het zoeklicht was 's nachts vaak actief,samen met enkele andere rondom Amsterdam opgestelde zoeklichten.
Eind 1940 en begin 1941 werd Amsterdam regelmatig door Engelse bommenwerpers bezocht. De doelen waren de havens,waar binnenvaartschepen werden omgebouwd om dienst te doen in de voorgenomen komende aanval op Engeland, de Fokkerfabrieken en Schiphol.
Een Engels vliegtuig dat door zoeklichtbundels werd gevangen had weinig overlevingskansen. Al het beschikbare afweergeschut rondom Amsterdam concentreerde zich op het ongelukkige toestel dat meestal al snel brandend neerstortte. Maar vaak ook richten de boordschutters hun machinegeweren en lichte kanonnen op de zoeklichten die voor hen een eenvoudig doelwit waren en lukte het hen die lichten uit te schakelen.

En zo is ook op een goede nacht het RVS zoeklicht door Engelse boordschutters vernield.
Bovendien lukte het hen om het kraaiennest zodanig te raken dat de bevestiging instabiel werd en het hele bouwwerk naar beneden stortte.
Althans,dit was het verhaal dat op school de ronde deed en dat zich natuurlijk als een lopend vuurtje verspreidde en ieder schoolkind wilde het vernielde Duitse kraaiennest onmiddellijk en wel met eigen ogen gaan bekijken.

En waarachtig : de kop van de Apollolaan was door Duitse militairen afgezet. We konden er dus niet vlakbij komen. Maar een berg planken ,puin en verbogen staal lag vlak voor het RVS gebouw op straat en ook de top van het gebouw zelf had schade opgelopen.
We zijn er nooit achter gekomen of ook de bemanning van het zoeklicht krijsend mee naar beneden was gevallen. Dat hoopten we natuurlijk wel.
De kranten zwegen als het graf over het voorval. Engelse bommen en kogels troffen immers nimmer Duitse militaire doelen. Engelse bommen vielen altoos LUKRAAK op steden en dorpen. De affiches op aanplakzuilen waarschuwden dan ook: "Engelse vliegers kennen geen genade voor vreedzame burgers." Over het lot van Duitse militairen als gevolg van een Engels bombardement werd nimmer gerept.

Het is me opgevallen dat ik, iedere keer als ik in de buurt van het RVS gebouw kom, de lichte geur van vers gezaagd vurenhout meen te ruiken. En een ijl gekrijs hoor.

Eppo Oomkens

Het kraaiennest 1944 (toegevoegd juni 2014)
Ingezonden door Ewoud Bon

Ik was als 12-jarige getuige van het luchtgevecht om het zoeklicht op de Rijksverzekeringsbank. Het was in 1944 tijdens de Hongerwinter, ik weet niet precies wanneer. Tegen middernacht werd ik gewekt door onheilspellend gedreun van vliegtuigmotoren. Ik rende naar het raam, we woonden in de Schubertstraat en van daaruit kon je de bovenkant van de Rijksverzekeringsbank goed zien en zag een grote bommenwerper heel laag met een boog van Zuid naar Noord eromheen vliegen, terwijl de lichtbundel van het zoeklicht het toestel volgde. Ik zag lange slierten lichtspoormunitie vanuit de bommenwerper zijdelings richting zoeklicht . De volgende dag werd op straat verteld dat kogels waren ingeslagen in huizen op de Mozartkade. Een baby in de wieg werd bijna getroffen. Op straat, vertelde ik het verhaal aan een vriend. Iemand die erbij stond zei: De Rijksverzekeringbank schoot terug. Ik weet zeker dat dat niet waar was, maar hield mijn mond.
Of het zoeklicht toen geraakt is weet ik niet. Het toestel (ik vermoed at het een Engelse Lancaster was, want de Amerikanen vlogen overdag met hun B-17's naar Duitsland) was kennelijk van plan een noodlanding te maken. Het moet zeker naderhand zijn neergestort en de bemannning heeft het zeker niet overleefd. Als iemand iets weet over het lot van dit vliegtuig zou ik het gaarne vernemen. Dat schieten op het zoeklicht door een ten dode gedoemd bemanningslid vind ik een heroďsche daad.

Omhoog  Fotoreportage van 2010
Met foto's van Jos en Jenny Wiersema en Ruud Jansen het exterieur en uitzicht vanaf het gebouw.


Het Apollo House - 12 december 2010
Foto: J.Wiersema

Foto's: Het exterieur en uitzicht - 12 en 23 december 2010

Fotocompilatie: Het exterieur en uitzicht - 12 en 23 december 2010

Omhoog  Commentaar van prof. Hielkje Zijlstra over de verbouwingen (2005)

Hielkje Zijlstra laat in een lijvig proefschrift zien hoe riskant het kan zijn om de bouwtechnische geschiedenis van een gebouw te veronachtzamen. Een deel wijdde zij aan het gebouw van de Rijksverzekeringsbank.

"Ik heb één deel gewijd aan de Rijksverzekeringsbank in Amsterdam-Zuid, het tegenwoordige Apollo House. Een elegant en omstreden ontwerp, met veel liefde voor detail uitgevoerd. De architect was Dirk Roosenburg, de grootvader van Rem Koolhaas. Dat gebouw herken je aan de slanke kantoortoren en het lage cirkelvormige gebouw waar destijds de archieven waren ondergebracht. De Rijksverzekeringsbank was de eerste organisatie die zich bezig hield met de uitvoering van de sociale wetgeving, en het cirkelvormige gebouw was gebouwd rond de 'adressograph', een nieuw transportsysteem voor de miljoenen kaarten waar de ambtenaren dagelijks mee moesten werken."

Daar kun je je een filmscčne bij voorstellen.

"Het gebouw is in 1986 gebruikt voor de oorlogsfilm 'In de schaduw van de overwinning'. Die film draait om een deels mislukte poging van het Nederlandse verzet om een voor de Duitsers zeer interessant kaartenarchief te vernietigen.
Ondanks die op de adressograph toegesneden laagbouw was de Rijksverzekeringsbank uitermate geschikt om later te worden aangepast voor hergebruik. De kantoorverdiepingen waren ruim bemeten, met hoge ramen die veel daglicht binnenlieten. Maar door een reeks ondoordachte ingrepen zijn de lichtheid en het open karakter van het gebouw verloren gegaan. Al in 1968 zijn de fraaie keramische tegels van de gevel, die een parelmoeren glans bezaten, vervangen door saai natuursteen. In de jaren negentig werd het gebouw betrokken door een advocatenkantoor: er kwamen donkere interieurs die niet in het gebouw pasten en nieuwe trappenhuizen die haaks stonden op de bestaande structuur. De plafonds werden met een halve meter verlaagd om ruimte te bieden aan de individueel te bedienen klimaatregeling die in die tijd als een
must gold. Je kon de karakteristieke hoge ramen niet meer open of dicht doen."

Wat zegt de architect onder wiens verantwoordelijkheid die ingrepen zijn uitgevoerd?

"Hij heeft er spijt van, en vond het niet leuk dat ik het onderwerp weer oprakelde. Hij zei dat architecten begin jaren negentig nog niet wisten hoe ze met zo'n gebouw moesten omgaan. De Rijksverzekeringsbank was en is geen monument, er was geen druk om bepaalde architectonische kwaliteiten te ontzien. Men moest vooral dat advocatenkantoor tevreden stellen."

Kan de schade hersteld worden?

"Te duur. De bloedvaten zijn als het ware uit het gebouw getrokken. Alleen al het in de oude staat herstellen van de gevel zou kapitalen kosten."

Omhoog  Huidige eigenaar en huurder

Momenteel is de eigenaar van het object het Newomij concern, een Nederlandse vastgoedonderneming. Het gebouw wordt grotendeels gehuurd door Allen & Overy LLP, een internationale advocatenmaatschap die sinds 2000 onder deze naam een kantoor in Amsterdam heeft.

Omhoog  Toekomst van het Apollo House

Het Rijksmonument het Apollo House ondergaat vanaf januari 2011 een volledige renovatie. Dit gebeurt op initiatief van Allen & Overy dat 14.400 m2 kantoorruimte en 221 parkeerplaatsen in het gebouw huurt. Het bouwplan heeft betrekking op het complete interieur van het Apollo House, waarbij een hoge duurzaamheidsambitie is geformuleerd. Zo voorziet het ontwerp voor de renovatie onder andere in een WKO installatie, klimaatplafonds en daglichtregelingen. In het ontwerp is gestreefd naar het zoveel mogelijk benutten van de monumentale kenmerken van het Apollo House. Op sommige plekken worden de originele monumentale aspecten zelfs weer in ere hersteld.


april 2011, de verbouwing is in volle gang
foto: Ruud Jansen

Omhoog  Verantwoording

Met dank aan:
Stichting Behoud Erfgoed De Vries Robbé
Mw. Inge Dudink - FLA, Archief - Sociale Verzekerings Bank, Amstelveen
Fotograaf Sjaak Ramakers - luchtfoto uit 1986
Ad Tiggeler - prentbriefkaarten
Wybrand van den Broek - manager facility - Allen & Overy
ANP historisch archief

Geraadpleegde bronnen:
WikipediA
TU-Delft
Beeldbank Nationaal Archief
Historische kranten - KB

Stadsarchief Amsterdam
Buitenbeeld in beeld
Oud personeelsblad van de SVB
Allen & Overy

Links:
Nationaal Archief - Inventaris van het archief van de Rijksverzekeringsbank, 1901-1956

Foto's uit het Stadsarchief Amsterdam


Omhoog  Reacties op dit artikel zijn van:

Jenny Wiersema-Edens
In 1971 kwam ik als 17-jarige bij de Sociale Verzekerings Bank werken. Het was mijn eerste echte werkgever met toen 1100 werknemers.
Mijn eerste stap binnen dit - toen voor mij - immense gebouw heb ik als heel indrukwekkend ervaren. De hal was prachtig en stijlvol met een grote wandschildering. Ik kreeg een rondleiding door de vele grote kantoortuinen, door de ring en langs de archieven. Daar mocht je natuurlijk niet zomaar naar binnen. Ik weet nog dat ik de kantoorruimten nogal grauw en eenvoudig vond voor zo’n indrukwekkend gebouw.
Ook heb ik eens een blik mogen werpen in de directie- en vergaderzaal, precies boven de ingang. Deze ruimte stond in schril contrast met de rest van de inrichting, maar het paste wel precies bij het uiterlijk van de bank: statig en voornaam.
Het uitzicht vanaf de bovenste etage was prachtig. Hier was het restaurant gevestigd.

Ik kwam te werken op bureau opleidingen, volgens mij op de 4e of 5e etage, samen met nog 11 andere meiden onder leiding van juffrouw Niemeijer. In die tijd werd een ongehuwde dame nog juffrouw genoemd en een gehuwde dame mevrouw. Juffrouw Niemeijer was een klein, pittig, streng maar zeer rechtvaardig dametje, die ons met veel geduld het 10-vingersysteem op de typemachine bijbracht. Grote zware machines die niet te tillen waren. We werden allemaal voorzien van stufpotloden en scheermesjes om de foutjes te herstellen.
Wij leerden tijdens het werken. Iedere maand werden door ons de AOW betaalcheques ingevuld. Een heidense klus, maar je leerde wel secuur werken. Ik pluk er nog de vruchten van. We gingen allemaal de deur uit met een certificaat voor minimaal 160 aanslagen per minuut.

Na 1˝ jaar ben ik er vertrokken, omdat mijn ambities elders lagen, maar ik heb toch altijd de sfeer van dit prachtige gebouw wel een beetje gemist. Het is nog altijd leuk om er langs te rijden en terug te denken aan mijn eerste stappen daarbinnen, nu 40 jaar geleden.

Jenny Wiersema - Edens


Wim Klaasen
Ik wil reageren op de rapportage over de Sociale Verzekerings bank. Mijn vader kwam daar direct naar de oorlog werken, in een nog al ambtenaarachtige omgeving werkte hij zich op van schrijver naar HoofdcommiesA in een behoorlijk autoritaire omgeving, mocht ik als scholier in 1964 solliciteren als vakantiewerker.
Na een kort gesprek waarbij natuurlijk hielp dat mijn vader op de SVB werkte werd ik aangenomen op de afd. Bibliotheek/Archief. De afdelingsstructuur was er een van heel hoog dus in aanzien tot heel laag (de scholier) deze werd weggestopt achter stellingen en bureau`s en alleen via allerlei hoger geplaatste kon ik de cheffin bereiken, deze zat nl. op een verhoging. Mijn taak was archiveren, met een typemachine alle relevante zaken uit de Staatscourant halen, en naar het archief gaan. Dat was een belevenis zo onder de grond, met veel kranten en tijdschriften, ik heb daar wat afgelezen en tijd doorgebracht, allemaal onder het mom van "kan het niet vinden" bleef ik tijden weg.
Mooie tijd in een mooi gebouw, met een grote hoofdingang en grote trappen.

PS
Voor de Apollolaan was de SVB gevestigd naast de Oude Rai in een prachtig zwart houten gebouw.


Karel N.L. Grazell
Strijken aan de Stadionweg/Apollolaan

Hoewel ik lang niet alle strijkijzers van het land ken, durf ik het toch te stellen:
‘ons’ gebouw van de Rijks Verzekerings Bank is het mooiste strijkijzer van het land.

En dat. een heel klein beetje bijgewerkt, al vanaf vóór WO II.
Ik was net voordat de Bevrijding uitbarstte, 17 geworden (begin april) en ik ging in begin juli van de HBS af (ik kreeg het einddiploma cadeau). In die schooltijd kwam ik al eens in de Oudemanhuispoort, waar de Universiteit vooral was. Rond begin najaar zou ik daar echt gaan studeren.
En tot dan? Al in de jaren dertig had ik eronder geleden: ik moest socialer worden, ik moest lid worden van allerlei jeugdgroepen, zoals gymnastiek, padvinderij (welpen), voetbal. Niks voor mij, toen niet en nu nog niet..
Mijn lidmaatschappen van die clubs duurden ook niet lang. En nu had m’n vader weer iets nieuws bedacht. Ik moest maar tussen HBS en Universiteit, na dat isolement van 5 jaar Bezetting, effe snel de maatschappij een beetje leren kennen. Bij ons, aan de overkant naast de fietsenwinkel, woonde op de Amstelveenseweg de heer Aarts – een in mijn ogen wat deftige man. Hij was meer dan minder belangrijk bij de RVB. Dus|
Of mijn zoon Karel een tijdje…
Natuurlijk, zeker, dat krijg ik in mijn positie wel voor elkaar.
Eerst moest ik naar een arts. Die keek in m’n keel, ik moest A zeggen (dat bewees dat ik geen analfabeet was), hij luisterde naar m’n hart en longen: die bleken genoeg te werken voor de zittende taak, welke voor mij was bestemd, hij trok voor alle zekerheid nog een pen over m’n voetzool (au! – dat bewees dat ik gevoel in m’n voeten had en dus niet de hele tijd zou willen rennen tussen de bureaus) en ik was OK.
Ik trad de eerste werkdag binnen door de indrukwekkende toegang van de RVB. Een lift bracht me een paar verdiepingen omhoog. Een enorme ruimte, vol bureaus, zo geordend als het opstellingsschema van een voetbalelftal, maar met meer, meer, méér…
Een chef wees me een van die bureaus, ik kreeg mappen, een rekenmachine (draaien aan een slingertje, heel mechanisch), en hij legde me uit. Mijn taak: het berekenen van de afkoopsommen van Vrijwillige Ouderdoms Verzekeringen. In oude jaren – er was nog geen staatspensioen, geen Drees – kon men vrijwillig een soort pensioen bij elkaar sparen. En dat ging men nu opheffen. Iedere verzekerde had een map bij de RVB en kreeg wat geld terug.
Ik slingerde. Soms had ik het archief op de bovenste etage nodig. Dat bestond uit rekkenrekkenrekken met VOV-mappen.
Ik had het al na een dag of twee door. Ik moest maar vaak op het archief gaan zijn. Uren. Daar kwam m’n privé-lectuur in een apart gecodeerde map en zittend in de vensterbank, kijkend over een goed deel van Plan Zuid, zat ik uren te lezen. Ik paste nou eenmaal niet in veel mensen bij elkaar.
Ik bleef vijf weken, vijfeneenhalve werkdag per week, bij de RVB. En toen kende ik de maatschappij en mocht naar de Universiteit. Ik kreeg in m’n loonzakje 39 gulden zoveel. Een prachtige beloning gezien wat ik er had gedaan.
O ja, en elke werkdag tussen de middag werd er voor het hele personeel warm gekookt. We hadden immers de hongerwinter achter de rug en we moesten weer sterk voor het werk zijn.
Iemand ooit kritiek gehad op m’n opvattingen over het werk? Nee hoor. Men streek de hand over het hart voor zo’n jonge jongen. Logisch, we werkten in het mooiste strijkijzer van het land.


Herman Koot
I remember an anti aircraft battery on top of this building, I am now 75 and I think there are probably lots of people my age and older who will remember this. Hope this is of use to you.


Elly Levant-Weijmer - Secretaresse Corporate Communicatie
Ook ik heb nog heel veel herinneringen aan de SVB aan de apollolaan 15. Als 18 jarige kwam ik in september 1979 bij de SVB binnen. Ik heb daar een hele leuke tijd gehad. Net wat Jenny vertelt, ook ik heb het hele gebouw van binnen gezien en nog steeds vind ik het een prachtig pand. Het pand straalt iets uit. Hoe het er nu van binnen uit ziet zou ik niet weten. Ik ben daar wel eens nieuwsgierig naar. Nog steeds werk ik bij de SVB, nu in Amstelveen. Maar heb het nog vaak over het gebouw aan de Apollolaan. 


Omhoog OPROEP: reünie voor (oud)werknemers

Ook ik hele mooie herinneringen aan dit slagschip van zuid. Reden om in 2012 een reünie van oud (ex) SVB Apollolaan collega's te organiseren. Als je belangstelling hebt stuur dan je gegevens door naar mijn email adres fzerbst@svb.nl met vermelding van de laatste afdeling waar je gewerkt hebt.

Frank J. Zerbst - Voorzitter Personeelsvereniging OSV-SVB


Heeft u persoonlijke herinneringen van dit gebouw en wilt u deze met ons delen? Mail dan naar redactie@geheugenvanplanzuid.nl

Omhoog

Terug naar de vorige pagina <<