Ingezonden bijdragen van Ruud Jansen

Terug naar de vorige pagina <<

 

door Ruud Jansen


OVER DE RIJN EN IN DE RAI


Wordt het de mol of niet schreef ik een maand geleden over de aanleg van de Noord/Zuidlijn. Ik sprak daarbij de hoop uit dat de Scheldestraat niet voor vijf jaar op de schop moest om de tunnel aan te leggen. In een recent artikel in het Parool las ik dat dat niet het geval zal zijn. Vanaf een inmiddels afgezonken caisson tegenover het Centraal Station zal de tunnel met een boorinstallatie aangelegd worden; geboord dus en pas voorbij het in aanbouw zijnde station RAI zal de Mol weer boven de grond komen. * Goed nieuws dus. Ze beginnen er als ik me goed herinner pas volgend jaar mee en dan duurt het wel een paar jaar voor ze klaar zijn. Geen verdere sloop dus van delen van het Zuid waar ik ben opgegroeid.
Dat station RAI doet me er overigens aan denken dat ik al een tijdje van plan ben om voor Zuidelijke Wandelweg een aflevering te maken over de oude RAI. De voorganger van het huidige tentoonstellingscomplex stond op de plaats waar nu het Okurahotel, een verzorgingshuis en nog veel meer een plaats heeft gevonden. Van de oorspronkelijke gebouwen in dat deel van Zuid is niets meer over. Alles in het gebied dat begrensd wordt door de Jozef Israelskade, de Lutmastraat, de 2e van der Helststraat en de Ferdinand Bol is vervangen door nieuwbouw.
In eerdere afleveringen heb ik al geschreven over de gaarkeuken aan de van der Helsstraat en de jaarlijkse kermis aan de Jozef Israelskade. Maar er stond daar nog meer. Naast het RAI-gebouw vond je er de Sociale verzekeringsbank (‘Sociale Zaken’) die was gevestigd in een langgerekt houten gebouw van twee etages. Ik kan me nog de zurige lucht herinneren die er altijd bij dat gebouw hing. Dat kwam doordat het hout elk jaar werd behandeld met een of ander houtconserveringsmiddel om wegrotten te voorkomen.

Dat gebeurde dus niet maar uiteindelijk werd het een prooi van een andere belager van houten gebouwen. Het brandde in 1979 af.
Over de historie van de RAI is het nodige vastgelegd en via Internet na te slaan. Daardoor weet ik dat het als tijdelijke tentoonstellingsruimte voor ten hoogste 5 jaar in 1922 werd gebouwd. Na die vijf jaar bleek het solide genoeg voor een langer voortbestaan en het heeft er daarna gestaan tot het in 1976 werd gesloopt.
Tijdens de oorlogsjaren, in 40-45, was het gevorderd door de Duitse Wehrmacht en werden er door Fokker vliegtuigen gerepareerd. Militaire vliegtuigen en ik kan me nog wel herinneren hoe er in die tijd soms rijtjes Messerschmitts buiten stonden.
Na afloop van de oorlog werd het weer tentoonstellingsruimte, deed dienst als congrescentrum en diverse zaalsporten beleefden er hun opgang. Zoals bijvoorbeeld zaalhandbal in de vijftiger jaren. Dat trok de eerste seizoenen veel toeschouwers, vooral bij de topwedstrijden waarvan ik me de jaarlijkse ontmoetingen tussen Niloc en Aalsmeer nog goed kan herinneren.
Een groot succes was op een gegeven ogenblik ook het herfsttoernooi voor scholieren, nog veel later, in de zeventiger jaren, hebben m’n kinderen er een aantal keren meegedaan aan indooratletiek in een van de kleine hallen. Na de sloop van de grote hal waren die nog een aantal jaren blijven staan als tijdelijke sporthal.

En zo bewaar ik nog wel meer herinneringen aan dat oude gebouw. De autotentoonstellingen, een of twee keer na de oorlog een wielerzesdaagse en ook de Rijn in de RAI. Laatstgenoemde tentoonstelling kwam in m’n geheugen bovendrijven bij een bezoek dat we een paar maanden geleden aan de vroegere havens Oost brachten. Zomaar een beetje rondkijken was de bedoeling met vooraf een bezoekje aan het Stedelijk en het Muziekgebouw.

In het Oostelijk havengebied waren vroeger de KNSM, de Maatschappij Nederland en de Hollandsche Lloyd gevestigd waren. Zeeschepen voeren er af en aan en tientallen hijskranen waren een vertrouwd beeld in de stedelijke skyline als je de stad vanuit noordelijke richting naderde.

Bij de Maatschappij Nederland heb ik 55 jaar geleden zelfs nog een paar maanden stage gelopen in verband met een technische opleiding. Onderhoudswerk aan boord van schepen maakte er deel van uit, vrachtschepen vooral maar ook het vlaggeschip van de maatschappij, de Oranje.
Die heb ik daardoor uitgebreid van binnen kunnen bewonderen.
Er is bijna niets meer over van de industriële bedrijvigheid op die plaats. De scheepvaart, de ADM, Verschueren, Stork, de vrieshuizen. Ze zijn allemaal verdwenen, opgelost als het ware. En alleen het Lloydhotel herinnert nog aan de tijd dat je met de boot in plaats van het vliegtuig naar de Oost of de West ging.
Maar daar staat tegenover dat ik met verbazing heb gekeken hoe er op het Java-eiland een aantrekkelijk ogende stadswijk is gecreëerd, met veel groen op de binnenplaatsen. Niet goedkoop overigens, het wonen daar maar waar is dat nog het geval.
Zoals ik al schreef was het die wandeling die me deed denken aan het oude RAI-gebouw aan de Ferdinand Bolstraat, een gedachtensprong waarvoor wat toelichting nodig is.

 

 

In 1952 werd er een grote tentoonstelling gehouden die als naam ‘de Rijn in de RAI’ droeg. De leiding was in handen van Carel Briels, een grootheid in die tijd als het om het organiseren van grote manifestaties ging. De precieze reden, het waarom van deze tentoonstelling weet ik niet meer maar na ruim vijf jaar van opbouw wilde Nederland zich waarschijnlijk weer profileren als industriële natie. Daarbij lag de nadruk op het economische belang van de Rijn voor ons land en de belangrijke rol die de havens van Rotterdam en Amsterdam daarin speelden.
Briels had zelfs een stuk Rijn gemaakt in de RAI met een namaak Lorelei en zwemsters die shows als zeemeermin opvoerden. De belangrijkste Nederlandse bedrijven waren met grote stands aanwezig en er was een prominente plaats ingeruimd voor de scheepvaart. Met ondermeer de Holland Amerikalijn en de Stoomvaart Maatschappij Nederland.

De tentoonstelling was een groot succes, trok veel publiek en omdat de toegangsprijs gering was bezocht ik hem zelfs twee keer met m’n vrienden uit die tijd. Vooral de scheepvaartmaatschappijen waren bij ons in trek omdat je er gratis foto’s en posters van schepen mocht meenemen. Om m’n kamer mee te versieren die daardoor van een extra laag uit schepen bestaand behang werd voorzien. Nog herinner ik me hoe we er tijdens een van de bezoeken over ruzieden welke stad de grootste havenstad van Nederland was. Was dat nou Rotterdam of Amsterdam? Amsterdam hield ik tegen beter weten in vol maar de cijfers die op de tentoonstelling werden getoond maakten me kansloos. Bovendien waren m’n vrienden allebei Feijenoordsupporter dus had ik me de moeite sowieso kunnen besparen. Hoewel we het nog zonder al de verworvenheden van tegenwoordig moesten doen ervoer ik die jaren toch als een mooie tijd. Wel rustig, een beetje saai wellicht met nog maar nauwelijks televisie, wel een of twee keer per week een bioscoopje om ons te vergapen aan de technicolor spektakels made in Hollywood. Ook een tijd waarin liefhebbers van voetbal op een normale wijze een wedstrijd konden bezoeken zonder door ‘supporters’ van de tegenpartij te worden gemolesteerd. En de aanleg van IJtunnels en metro’s behoorde tot de rubriek sciencefiction waarvoor in het moeizaam opkrabbelende Amsterdam voorlopig geen plaats was.
Maar in vijftig jaar kan er veel veranderen. Nu maar hopen dat die mol diep genoeg blijft en niet aan de palen van de huizen langs het traject gaat knabbelen. Anders loopt die metro door verzakking van de huizen in de Scheldestraat straks dwars door de ijssalon van Venetië.

Ruud Jansen
25 oktober 2006

* Van een lezeres ontving ik een mailtje met een opmerking of vraag over deze bijdrage. Het gaat met name over het begin waarin ik vermeld dat de tunnel van de Noordzuidlijn met een 'Mol' wordt gegraven. Daardoor verwacht ik dat de overlast voor de Scheldestraat gering zal zijn als je het bijvoorbeeld vergelijkt met de Ferdinand Bolstraat.
Een te optimistische verwachting van mijn kant omdat zij me er opmerkzaam op maakt dat het Scheldeplein een grote bouwput wordt. En inderdaad, er breken een aantal vervelende jaren aan voor de buurt.

Wilt weten hoe het nu echt verloop met de Noord/Zuidlijn? Kijk dan even op: http://www.noordzuidlijn.amsterdam.nl

<< index Ruud Jansen

Terug naar de vorige pagina <<