Anne Frank en het Merwedeplein . . . .

foto: Jos Wiersema
Merwedeplein, winter 2005

Omhoog   MONUMENT VOOR ANNE FRANK

Op zaterdag 9 juli werd op het Merwedeplein een monument onthuld ter nagedachtenis aan Anne Frank. Van 1933 tot 1942 woonde Anne op het Merwedeplein. In het plantsoen waar haar bronzen beeltenis nu is geplaatst, liggen talloze voetstappen van haar.

 

Omhoog  GEDICHT PAUL GELLINGS  


TERUGKEER
 

geschreven n.a.v. de onthulling van het standbeeld voor Anne Frank op het Merwedeplein op 9 juli 2005.

    

TERUGKEER

Daar ben je weer, Anne, voor altijd
terug op dat vredige Merwedeplein,
dat je tegelijk voor altijd verlaat
op weg naar een onontkoombare trein.

Je staat daar zo trots en verstandig
en bijna vergevingsgezind,
geflankeerd door bosschages,
niet jong meer en toch nog een kind.

De Wolkenkrabber strijkt ‘s morgens
met zijn schaduw over je hoofd,
en later glanst weer dat lachje
om alles wat ze je hadden beloofd:

een huis om te dromen en een leven
vol boeken, reizen en hartstocht,
een wereld waarin de mensheid
haar ziel nooit meer verkocht.

In brons kijk je nu met de ogen
van die andere wereld op ons uit.
Welkom terug, Anne, op het plein
waar je woonde in Amsterdam-Zuid.


Paul Gellings

 

Copyright: Jos Wiersema
zicht vanuit de woning aan het Merwedeplein 37/2

 

Omhoog  DE FAMILIE FRANK EN HET MERWEDEPLEIN

In 1933 verhuist de familie Frank, onder de dreiging van het toenemende antisemitisme, van Duitsland naar Nederland. Met hun dochters Anne en Margot vestigen zij zich op het Merwedeplein in de Amsterdamse Rivierenbuurt.

Ook het vluchtadres aan het Merwedeplein is tijdelijk. Op 6 juli 1942 is de dreiging van de jodenvervolging door de Duitse bezetter zo groot geworden dat de familie Frank besluit onder te duiken. Ruim twee jaar woont Anne met haar familie in een achterhuis aan de Prinsengracht, later bekend als het Anne Frankhuis.

Anne Frank op het Merwedeplein
Anne Frank (tweede van links) met haar vriendinnetjes op het Merwedeplein,
12 juni 1939. Zij viert haar tiende verjaardag.
(Foto: AFF/AFS).

Op 4 augustus 1944 worden de onderduikers verraden en gedeporteerd naar de Duitse vernietigingskampen. Uiteindelijk overleeft alleen vader Otto Frank deze verschrikking.
Tijdens de onderduikperiode heeft Anne een dagboek bijgehouden. Zij heeft toen nooit kunnen voorzien dat dit het meest gelezen dagboek ter wereld zou worden. Het dagboek kreeg zij op 12 juni 1942 cadeau van haar vader. Samen met hem kocht zij het bij de boekhandel om de hoek bij het Merwedeplein, thans boekhandel Jimmink.

Omhoog   GEDICHT MARK MEERTENS

 
Dag Anne,
Meisje van het Merwedeplein
Ik moet naar de Prinsengracht
Wrik mij door de mensen
Langs de boekenkast naar de zolder
Achter glas jouw kleine foto's
Uit het raam de kastanjeboom
En overal klinkt de Westerkerk
Wie weet, waarheen de wolken dwalen?
Ik heb je in mijn woorden lief
 

Omhoog   ANNE FRANK TERUG OP HET MERWEDEPLEIN
door Darina Nykl.

Amsterdam 9 juli 2005 - Door mijn interesse in Anne Frank, heb ik het Merwedeplein talloze keren bezocht. Een rustig plein met hoge bomen en een grasveldje in het midden. Vaak zat ik op het bankje en bedacht mij dat niets maar dan ook helemaal niets herinnerde aan het feit dat Anne Frank hier ooit gewoond en gespeeld had.


Van februari 1934 (ze werd als verjaardagscadeau voor haar zus Margot op tafel gezet) tot 6 juli 1942 had ze hier gewoond en gespeeld. Talloze voetstappen van haar liggen hier. Ook zijn er foto’s van haar op het Merwedeplein gemaakt. Het gevoel dat zij hier gewoond heeft, sluimert nog voort op het plein. Maar er is niets te zien. Geen spelende Anne. Geen schaduw op de stenen muren. Helemaal niets.

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Daar staat ze dan. Veel kleren over elkaar heen aangetrokken en een tas in haar handen. Anne Frank. Ze kijkt nog even achterom naar haar ouderlijk huis op het Merwedeplein, voordat ze naar het Achterhuis vertrekt.

De onthulling van het standbeeld begon om 17.00 uur. Het deed mij deugd dat er veel mensen op de gebeurtenis waren afgekomen. Eerst werd er een minuut stilte in acht genomen door de stadsdeelvoorzitter Erik Koldenhof voor de mensen die slachtoffer waren geworden van de terreuraanslagen in Londen afgelopen donderdag. Daarna nam Jacqueline van Maarsen het woord.

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Vriendin van Anne Frank: Jacqueline van Maarsen, "Ik heb inmiddels al zoveel beelden van haar gezien, maar het blijft vreemd. Dit monument heeft wel een bijzondere dimensie omdat het op dit plein staat. Ze zou het prachtig hebben gevonden."

Ze las een stuk voor uit haar eerste boek hoe haar eerste ontmoeting was verlopen met Anne Frank op het Joods Lyceum. Daarna kwam een heel interessante voordracht door twee studenten.

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Bijdrage van een islamitische en een joodse student in het kader van het project ‘Tweede Wereldoorlog in perspectief’

De ene student was van islamitsche afkomst, de ander van joodse afkomst. In het kader van het project “Tweede Wereldoorlog in perspectief” hielden zij een voordracht. De joodse student las de tekst van de islamitsche student voor en andersom. De boodschap was natuurlijk duidelijk: er moet meer tolerantie in de wereld komen. Het moet toch kunnen dat we met zijn allen, ieder met zijn of haar eigen geloof, ras of achtergrond, in één wereld samen kunnen leven en elkaar kunnen respecteren? Anne Frank schreef het al in haar dagboek: ze bleef geloven in de goedheid van de mens. En dat is iets dat wij met zijn allen ook moeten doen. Niet morgen, niet overmorgen, maar vandaag nog!

Celliste Saskia Bergen-Boon speelde na elke voordracht een mooi stuk muziek.

Initiatiefnemer Gert-Jan Jimmink kwam aan het woord gevolgd door burgemeester Job Cohen.

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Initiatiefnemer Gert Jan Jimmink aan het woord

Na zijn voordracht was het moment eindelijk daar. Job Cohen liep op het standbeeld af en onthulde het prachtige werk van beeldhouwster Jet Schepp dat symbool staat voor intolerantie, racisme en antisemitisme. Ook staat het voor de 13.000 buurtgenoten die ook niet teruggekomen zijn.

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Burgemeester van Amsterdam; Job Cohen

Vandaag, na 63 jaar, is Anne Frank “teruggekomen” op het Merwedeplein. Ze staat met een schooltas in de arm, een andere tas onder haar linkerarm. Ze heeft meerdere lagen kleren aan. Ze kijkt nog één keer om. Naar het Merwedeplein. Naar de ramen van de woning. Alles moest ze achterlaten. Toch kijkt ze hoopvol. Dat is de kracht die uitgaat van het beeld. Een kracht die Anne Frank al op een hoop mensen in de wereld heeft overgebracht door het schrijven van haar dagboek.

Darina Nykl.

 

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Anne Frank 1929 - 1945

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Gedichten voorgedragen door scholieren van de Anne Frankschool en Scholengemeenschap De Rivieren

Foto: Jeanne Wesselius
Klezmermuziek van de groep Odessa Express met zangers
Tineke Langendijk zorgde voor een bijzonder stemmige sfeer

Anne Frank op het Merwedeplein. Foto: Jos Wiersema
Grote belangstelling voor het zojuist onthulde standbeeld

Omhoog   GEDICHT ANNE FRANK

Anne Frank
voor Jeroen Krabbé die
voorstelde haar schaduw
op het trottoir aan te brengen

Wie ze toen was, kan ze nooit meer
zijn. Zelfs die toch zo zwakke tijd
houdt haar weg van waar ze woonde.
Niet eens haar schaduw, die vlakke
kloon van haar doen en laten, is nog

teruggekomen op het in groen gras
dromende plein. In die gatende leegte
paste alleen een beeld van haar, een

monument: niet zo groot, en niet te
klein. Zo is ze gaan staan in ons midden,

dood als een dode van brons: tegelijk
absent. Ze kijkt nog om met starre hals:
naar het huis, voorgoed door haar
verlaten, waarin nu vreemde schrijvers

blijven. Kom, laten we rondom haar
gaan en in ons denken haar opnieuw
tot leven wekken: een ijle schaduw –
even maar, ‘t is het enige dat we haar
en ook onszelf nog kunnen schenken.

Karel N.L. Grazell
Amsterdam 3.8.06

 

Omhoog  FOTO'S VAN 12 JULI 2005
©2005 Jos Wiersema

 

Omhoog   GEDICHT MERWEDEPLEIN

Delta met baaitje, nauwelijks vloed
in het groen waarvan het geruis
de stad overstemt. Laatste
rustplaats zonder gedenksteen.
In deze rust tuimelt geen kind van
het klimrek. Gevels blijven hier
maskers, geven geen troost.
Alleen kronkelen takken omhoog
als armen. Of rails, op een dag
in de lucht gevlogen.
Behalve het silhouet van twaalf
etages, de Wolkenkrabber, als
rots uit de bodem geperst. Of
een fabriek, op leven gestookt.

Paul Gellings

 

Foto Harry Pierik
Het opstapje voor de woning van de familie Frank
Foto Harry Pierik

 

Omhoog   BEELDHOUWSTER JET SCHEPP

Het Parool publiceerde op 16 juni 2004 een interview met Jet Schepp over haar missie een standbeeld te maken van en voor de beroemde dagboekschrijfster.

Daar staat ze dan. Veel kleren over elkaar heen aangetrokken en een tas in haar handen. Anne Frank. Ze kijkt nog even achterom naar haar ouderlijk huis op het Merwedeplein, voordat ze naar het Achterhuis vertrekt.

Het is het beeld van een tiener die niet weet wat het noodlot voor haar in petto heeft.

'Dit moment uit haar korte leven wilde ik vereeuwigen,'' zegt kunstenares Jet Schepp, de maakster. En dat is gelukt. Het standbeeld staat nu nog in haar atelier, wachtend om in brons te worden gegoten.

Als het even meezit en stadsdeel ZuiderAmstel komt met de benodigde 22.000 euro over de brug, verhuist het kunstwerk in het najaar naar het Merwedeplein.'

Tien jaar geleden begon Schepp met een missie en een half jaar later was die volbracht. Het standbeeld van de beroemde dagboekschrijfster was een feit.

Foto: Jeanne Wesselius
Jet Schepp bij haar creatie

Het zoeken was vervolgens echter naar een mooi plekje waar veel mensen van haar kunnen genieten. En welk plaatsje is meer geschikt dan het Merwedeplein, het plein waar zij tot 1942 gewoond heeft?

Maar de lokale overheid voelde er destijds niet zo veel voor. ''Nee, echt enthousiast waren ze niet over het idee om Anne neer te zetten,'' weet de kunstenares nog goed.

Purmerend was een ander verhaal. In 1996 werd het standbeeld voor de eerste keer geëxposeerd. Na veel enthousiaste reacties heeft deze gemeente het beeld gekocht en neergezet op de Anne Franklaan. ''Amsterdam bleef bij zijn standpunt het niet te plaatsen,'' verzucht Schepp.

Begin dit jaar werd ze echter benaderd door boekhandelaar Gert-Jan Jimmink. Hij woont vlak bij het Merwedeplein en is al 25 jaar bezig een beeld van Anne Frank in zijn buurt te realiseren. Dat was nooit gelukt, maar de schepping van Schepp leek hem zeer geschikt. ''Ik wilde natuurlijk graag meewerken, maar toestemming van de deelraad was noodzakelijk. Jimmink is toen een handtekeningenactie begonnen. Hij heeft maar liefst 1200 handtekeningen verzameld en aangeboden aan het stadsdeel. Het lijkt er nu op dat het doorgaat. De betreffende raadscommissie gaat in september een positief advies geven aan de deelraad en dan is het aan hen.''

Amsterdam krijgt niet precies dezelfde Anne als Purmerend. ''De basis blijft hetzelfde, maar ze krijgt meer volume. Ze wordt wat groter. Dat is omdat het plantsoen in Amsterdam groter is dan dat in Purmerend. Een te kleine Anne komt dan niet goed tot haar recht. Ik ben nu bezig met de aanpassingen. Ik hoop maar dat het niet voor niets is en dat ZuiderAmstel toestemt. Maar ik heb veel vertrouwen in een goede afloop.''

Foto: Harry Pierik
Het trapportaal van binnenuit gezien, met uitzicht op de bomen van het Merwedeplein
Foto: Harry Pierik

 

Omhoog   CITAAT UIT ZUIDELIJKE WANDELWEG

"Wie in de Rooseveltlaan uit de tram stapt en de Waalstraat in loopt, voelt het meteen. Er hangt iets onbeschrijfelijks in de bomen, over het klimrek. Het klit aan de struiken in de slagschaduw onder aan de Wolkenkrabber."

Paul Gellings

merwedeplein002.jpg (19273 bytes)
Inmiddels verdwenen klimrek met de Wolkenkrabber van J.F. Staal op de achtergrond
Foto: Harry Pierik

GEDICHTEN

De film toen & Het beeld nu. Twee gedichten van Karel N.L. Grazell.
Lees verder >>

REACTIE

Ik heb naar uw verslag gekeken van de onthulling standbeeld Anne Frank .
zelf heb ik een paar foto,s gemaakt van haar. Omdat ik zwaar slechthorend ben ga ik niet mee met uitstapjes van u. ik ben van 1923, dus heb de oorlog heel intens meegemaakt! als ik zo naar haar beeltenis kijk,word ik wat emotieel en denk terug aan die tijd. Het was net of het altijd slecht weer was? Of een heel zware mist over Amsterdam en de mensen lag! De bevrijding heb ik niet zo beleefd want ik was zo zwaar ondervoed en wat apatisch, pas na weken werd ik weer een beetje mens!
Toen drong het tot mij door dat de ellende eindelijk voorbij was!!
Nadenkend over toen, het was of ik opnieuw geboren ben!!
Later hoorde ik van de verliezen die in mijn familie en ons gezin. Maar de jeugd en de poging om weer te gaan genieten herstelde ik weer helemaal!

hartelijke groeten van Johan Grobben!!

Omhoog

Terug naar de vorige pagina <<