GESCHIEDENIS: Het Zuid van Berlage (1)

Wat wisten de Amsterdammers van zijn plannen?

We moeten meer dan honderd jaar terug gaan in de geschiedenis van Amsterdam om bij de bron van de plannen voor een zuidelijke stadsuitbreiding te arriveren. Je kunt een bibliotheek vullen met alles wat er nadien over is geschreven en een tweede bibliotheek met de geschiedenis van de betreffende wijk vòòr, tijdens en na de tweede wereldoorlog.

De inzenders van de website Geheugen van Plan Zuid hebben daar met hun verhalen ook aan bijgedragen en het is verrassend dat er iedere keer opnieuw details uit de geschiedenis van de Rivierenbuurt, de Apollobuurt en de Stadionbuurt opduiken.
De huidige mogelijkheden op het gebied van massacommunicatie dragen daar in niet geringe mate aan bij.
Heeft u al een draagbare telefoon met 4G? U weet niet wat dat is? Afgelopen weekend las ik in de krant dat binnen twee drie jaar meer dan de helft van Nederland er een heeft.
Dat bracht me op het idee om na te gaan op welke wijze de inwoners van de stad Amsterdam begin 1900 werden geïnformeerd over de plannen van hun stadsbestuur.
Even de mogelijkheden op een rijtje: 
  1. Ze hoorden het via de radio. Jammer maar die kwam pas in 1924. De NCRV met de christelijke boodschap als eerste, al vlot gevolgd door de KRO en de VARA. In 1926 gevolgd door de VPRO met de AVRO als hekkensluiter in 1928.
  2. Ze zagen het op de televisie. Eveneens onmogelijk. Van televisie was in die jaren zelfs op laboratoriumschaal nog geen sprake.
  3. Als je de dorpsomroeper voor dit soort zaken gemakshalve niet meerekent bestond de enige mogelijkheid om dergelijke informatie op grote schaal te verspreiden uit het gedrukte woord. De krant dus en tijdschriften. Met de krant dus als dagelijkse bron van nieuws.

Nieuwsgierige Amsterdammers zoals ik hebben tegenwoordig de mogelijkheid om via de website van de Koninklijke Bibliotheek historische kranten te lezen. Nummers vanaf 1618 deelt de KB in z’n website mee. Zover hoeven we voor Plan Zuid niet terug te gaan. Vanaf begin 1900 is voldoende.
Een interessante mogelijkheid maar het is onmogelijk om al die jaargangen nummer voor nummer na te vlooien op nieuws over Plan Zuid. Gelukkig heeft de KB daar een zoekmogelijkheid voor. Na opgave van een zoekterm zet de bibliotheek de nummers uit een gevraagde periode met de betreffende artikelen voor je op een rijtje. Met mogelijkheden als ‘Plan Zuid’, ‘Plan Berlage’, ‘Rivierenbuurt’, ‘Zuidelijke Wandelweg’ e.d. werd het dus een stuk eenvoudiger. Vergis je echter niet. Ik kwam erachter dat de kranten in die tijd uitgebreide verslagen opnamen van de vergaderingen van de gemeenteraad en de beide Kamers. En al snel moest ik besluiten om af te zien van m’n idee om kopieën van alle artikelen uit die tijd in m’n verhaal op te nemen.
De stadsuitbreiding in zuidelijke richting, in welk jaar werd dat idee voor de eerste keer voorgesteld? Meer dan honderd jaar geleden schreef ik in de aanhef van deze aflevering.
Via internet vond ik 1867 als jaar waarin het eerste plan voor een stadsuitbreiding ter sprake kwam maar het duurde tot 1900 voor de gemeente Amsterdam (of B&W) de opdracht aan H.P. Berlage verstrekte om een ontwerp te maken voor de uitbreiding van de stad in zuidelijke richting. Ook 1899 wordt voor deze opdracht als jaar genoemd.
Vreemd genoeg kon ik er niets over vinden in de krant maar het is natuurlijk mogelijk dat ik niet de juiste zoektermen heb gebruikt.
Verder zoekend kwam ik pas in het Algemeen Handelsblad van 27 augustus 1902 een artikel tegen over grondaankopen. Met de volgende interessante zinsnede. “Het lag voor de hand, dat, na annexatie van een deel van Nieuwer-Amstel, het Gemeentebestuur van Amsterdam er op be-…. zou zijn, om het nieuwe grondgebied … in geregelde toestand te brengen. Wel…. dan ook een gerucht, dat er ten Stadshuize een omvangrijk uitbreidingsplan in behandeling was; daarna dat dit in een geheime zitting van de Gemeenteraad was ter tafel gebracht, doch afgekeurd; eindelijk, dat de uitwerking van het plan was opgedragen aan architect Berlage.”

Bron: Historische kranten online (KB)
Later dat jaar verscheen er een tweede artikel waarin de exorbitante grondprijzen werden gehekeld. Ondanks of dank zij de betrachte geheimzinnigheid.

Bron: Historische kranten online (KB)  
In de volgende aflevering meer over het plan van Berlage dat overigens in 1905 door de Gemeenteraad werd goedgekeurd maar om allerlei redenen niet werd uitgevoerd.
De grote toename van het aantal inwoners en de daardoor ontstane woningnood schreeuwde echter om maatregelen van het Gemeentebestuur en in 1915 werd Berlage opnieuw gevraagd om een plan voor de zuidelijke uitbreiding te maken. Dit plan (het uitbreidingsplan zuid) werd in 1917 door de gemeenteraad goedgekeurd.

22-2-2013 erJeetje
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
  

You have no rights to post comments