Foto: Jos Wiersema


28 mei 1932 - foto familiebezit Guido Schouten

28 mei 1932 - 28 mei 2007
DE BERLAGEBRUG 75 JAAR

Bent u getuige geweest van deze ingebruikneming? Mail uw reactie naar info@geheugenvanplanzuid.nl

INDEX VAN DEZE PAGINA

 

Omhoog  POËZIE

 

 


BERLAGEBRUG

geschreven en gelezend door Paul Gelling voor dit artikel

BERLAGEBRUG

Er lag een straat over het water en terug.
Een statige weg met zwartrode spijlen,
zomaar tussen boten, masten en zeilen.
Mijn moeder vertelde: Dit is de Berlagebrug.

Zo gingen we toen naar het Amstelstation.
Met bus E vliegensvlug over de rivier,
en daarna met de trein ver van hier,
alsof daarginds een beter leven begon.

Maar nog steeds kom ik het liefste hier aan,
alleen om die brug weer over te steken
naar de buurt die tot mij blijft spreken.
Waar ik eigenlijk nooit weg ben gegaan.



Paul Gellings

Gedicht door Karel N.L. Grazel

Berlagebrug

Bruggen zijn er om naar het wonderland
aan de overkant te verlangen. Maar deze
brug – beloning voor de architect – is
anders. Elk krieken van de dag rijdt de
zon, net als ik in oost geboren, over de
brug, in een zilveren koets van Spijker.
Ze wuift naar rechts: de stad komt over
de rivier naar de ‘voorgevel’ van de brug,
waar ook hoog de keizerskroon troont.
Als ze kijkt naar links ziet ze achter de
lage zijde van de brug het weidse uitzicht
met de groene oevers verderop. Zo rijdt
en glijdt ze in haar zilveren koets ons
telkendaagse leven in. En elke ochtend
is de zon ons weer ‘n uitverkoren wonder.

Als er een architect van is, dat hij opsta!
 

Omhoog  NOODZAAK ONTSLUITING VAN PLAN ZUID

In 1925 werd de Amstellaan (nu Vrijheidslaan) voltooid. Deze brede laan was de trots van vele Amsterdammers. Hiermee was Plan Zuid echter nog niet aangesloten op de rest van Nederland. De barrière was de Amstel. In zijn bouwplannen had Hendrik Petrus Berlage  (1856-1934) echter wel rekening met de ontsluiting van Plan Zuid gehouden.
 

Snelle verbetering van de infrastructuur was noodzaak omdat aan de andere zijde van de Amstel ook de Transvaalbuurt en Betondorp werden gesticht. In die tijd was de Nieuwe Amstelbrug (Ceintuurbaanbrug) de dichtsbijzijnde vaste oeververbinding en werd de oeververbinding ter hoogte van de Amstellaan onderhouden door een pontje.

Toen werd besloten om voor een vaste oeververbing te zorgen werd Berlage de eer vergund het ontwerp te maken. De Dienst Publieke Werken was verantwoordelijk voor het technische gedeelte en Berlage voor het architectonische. In 1928 was het ontwerp gereed. De brug zou worden voorzien van een basculeklap. Voor de kosten was 1.600.000 gulden gereserveerd.

foto ontleend aan het Nationaal Archief
Tijdens de bouwwerkzaamheden
foto ontleend aan het Nationaal Archief

   

Omhoog  BRUG MET BETEKENISSEN EN SYMBOLEN

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005 Zoals men van Berlage gewend was, had hij ook nu weer veel aandacht voor details en verborgen betekenissen.

De ene zijde van de brug, gericht naar centrum, symboliseert de afsluiting van de stad Amsterdam. Deze kant is monumentaal en karaktervol. Vooral vanwege de opzichtige toren waarop een vier meter hoge keramieke plaat prijkt. Deze werd door Hildo Krop ontworpen. Op de plaat is de Genius van Amsterdam afgebeeld als zij uit het water verrijst. Zij is getooid met de gouden keizerskroon en wordt beschenen door een stralende zon.

De andere kant van de brug symboliseert het landelijke en de rust van de rivier de Amstel, zoals deze in zuidelijke richting stroomt.
Van oorsprong had de brug kleuren als van een donkere regenboog; het rood en zwart, grijs natuursteen, gelig Beiers graniet, rode klinkers en groene tegels.

Omhoog  VERJAARDAGSCADEAU

De Berlagebrug over de Amstel is de symbolische en fysieke ontsluiting van de Rivierenbuurt vanuit het oosten. De brug (of liever, de opdracht om die te ontwerpen) was een cadeautje van de gemeenteraad voor Amsterdams beroemdste bouwmeester, Hendrik Berlage op diens 70-ste verjaardag. 

Op 28 mei 1932 werd de Berlagebrug, onder belangstelling van duizenden Amsterdammers, feestelijk geopend.
Vanaf die dag trok een ongekende verkeersstroom door de lanen van Plan Zuid.

Tijdens de openningsceremonie spraak Burgemeester W. de Vlugt onder andere het volgende:


Bron: Historische kranten in beeld

De brug werd de grootste van Amsterdam in die tijd (80 meter lang en 24 meter breed) en kreeg het brugnummer 423.

De Berlagebrug werd de kroon op het werk van Berlage.

Geraadpleegd: SCHOONHEID IN VERSCHEIDENHEID IN DE RIVIERENBUURT
van Wil Swart; (ISBN 90-5366-087-9)


28 mei 1932 - herkomst Beeldbank Stadsarchief Amsterdam - rechthebbende onbekend

foto ontleend aan het Nationaal Archief
Ingebruikneming van de Berlagebrug
foto ontleend aan het Nationaal Archief

 

Omhoog OPENINGSCONCERT

Cees Bos schreef en stuurde ons:

"In 1960 trouwden wij en huurden twee kamers met gebruik van keuken bij de familie L. Mulder in de Waverstraat, Ditty Doornbos (markante bewoonster) woonde op de tweede etage.
Wij kregen later na overlijden van de heer Mulder deze berichtjes in ons bezit en heb deze altijd bewaard om dat wij het wel leuk vonden dat wij bij L. Mulder hebben gewoond, die op een leeftijd van 72 jaar nog met het concert gebouworkest naar Edinburgh als paukenist is geweest. Ik schrijf dit aan U omdat ik DE BERLAGEBRUG 75 JAAR te zien kreeg en niks over het Concert door het Harmonie orkest onder leiding van Lheman Mulder las. Ik stuur U een foto en programma’s met een stukje uit een krant,als bijlage."

Omhoog  FILMPJE VAN DE INGEBRUIKNEMING VAN DE BERLAGEBRUG OP 28 MEI 1932


Omhoog  GEBEURTENISSEN OP EN NABIJ DE BERLAGEBRUG

30 oktober 1937
 

Bron: Historische kranten in beeld

Prins Bernhard kijkt vanuit Torentje op Berlagebrug.
Bron: ANP fotoarchief

 

4 oktober 1939


Bron: Historische kranten in beeld

Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen. De volgende ochtend wierp een Duits vliegtuig 4 bommen op Amsterdam. Ze belandden op de hoek van de Herengracht en de Blauwburgwal. Er vielen 51 doden. Op 14 mei gaf Nederland zich over. De volgende dagen trokken Duitse troepen via de Berlagebrug Amsterdam in.

foto: onbekend
Veel NSB'ers hadden zich die dag bij de Berlagebrug
verzameld om de Duitse troepen te verwelkomen - 15 mei 1940

Uit de strip "De ontdekking" uitgegeven door de Anne Frank Stichting en het Verzetsmuseum Friesland

Uit de strip "De ontdekking" uitgegeven door de Anne Frank Stichting en het Verzetsmuseum Friesland
Uit de strip "De ontdekking" uitgegeven door de Anne Frank Stichting en het Verzetsmuseum Friesland
Deze uitgave was het Nationaal Geschenk van 2005 - ISBN 90-72972-76-7
recensie


Bron: Historische kranten in beeld

5 september 1944, Dolle Dinsdag
In het hele land werd op dinsdag 5 september, ‘Dolle Dinsdag’, de bevrijding gevierd, ook in Amsterdam. Bij de Berlagebrug stonden uitgelaten burgers met bloemen in de hand de bevrijders op te wachten. Maar tegen de avond waren de geallieerden nog in geen velden of wegen te bekennen en ging men teleurgesteld naar huis. Door de stad trekkende Duitse patrouilles maakten pijnlijk duidelijk dat de bezetting nog niet voorbij was. Het zou nog een lange winter worden.
Meer over de hongerwinter >>
Op 7 mei 1945 waren de Amsterdammers massaal uitgelopen om de Canadezen te begroeten.
* Bij de Berlagebrug stonden duizenden menschen te wachten, allemaal feestelijk uitgedost met oranje.
Meer over de intocht van de Canadezen >>

Lees verder >>

 

foto ontleend aan het Nationaal Archief
Berlagebrug 7 mei 1945; wachten op de bevrijders
foto ontleend aan het Nationaal Archief

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
Plaquette ter nagedachtenis aan de bevrijding
van Tonny van Renterghem

Maker onbekend
Tramlijn S over de Berlagebrug - 1948

foto ontleend aan het Nationaal Archief
24 september 1972 speedboatraces de Drie Uren van Amsterdam
foto ontleend aan het Nationaal Archief

foto ontleend aan het Nationaal Archief
4 juni 1954 Etaversie Amsterdam
foto ontleend aan het Nationaal Archief

foto ontleend aan het Nationaal Archief
9 november 1983 ambtenarenstaking, brug afgezet en open.
foto ontleend aan het Nationaal Archief

foto ontleend aan het Nationaal Archief
12 januari 1984; actie ENFB voor behoud van de fietsstrook
foto ontleend aan het Nationaal Archief

 


Omhoog  TIJDGETUIGEN
citaten uit ingezonden verhalen van deze website

[wilt u het gehele verhaal lezen? klik dan op de naam van betrokken inzender]

De drukte op het water van de Amstel hield aan. De benodigde grondstoffen voor de brug werden op boten aangevoerd. De bouwputten voor de pijlers van de brug leken groot als je ze van de Amsteldijk bekeek, gedurende de seizoenen zag je ze groeien en de vorm van een klein gebouwtje aannemen. De bovenverdieping kreeg grote ruiten, die was voor de brugwachter bestemd. Je zag beide kanten elkaar naderen over het wijde middenstuk.

De opening van de Berlagebrug in mei 1932.
Ik moet erbij zijn geweest al was ik mij dat niet bewust. Nog geen jaar oud werd ik door mijn moeder in de kinderwagen naar de Berlagebrug gereden om de feestelijke opening bij te wonen.( ergens diep in een krantenarchief moet er nog een foto van zijn ).
Om niet in het gedrang te raken werden wij gastvrij onthaald bij een roeivereniging. Mijn vader werkte in die jaren als brugwachter ( Magere Brug , Amstelsluis, Hogesluis, Ceintuurbaanbrug en daar kwam dan de Berlagebrug ook bij/ Wat ik nu dus laat weten is het verhaal dat mijn moeder mij zo dikwijls vertelde.
Na alle drukte van de opening kregen mijn moeder en ik op haar arm een rondleiding door het prachtige brugwachtershuis en machinekamer.
Jaren later, mijn vader was nog steeds een der brugwachters over de Amstelbruggen hebben mijn moeder en ik menig middagje doorgebracht in het mooie brugwachtershuis hoog boven de rivier de Amstel. Prachtig was het zicht op de vele vrachtboten, plezierboten maar zeker op de roeiboten van de diverse roeverenigingen., Nereus, De Hoop en Amstel en ga zo maar door.
Weinig van waarde hetgeen ik u bied, wellicht leuk om te weten dat " de oude lichting" goede herinneringen aan de Berlagebrug heeft.

Ik sta in de Vrijheidslaan van mei 2005. Ik kijk naar de Berlagebrug: komen ze al? Achter de brug is het nog mei 1945: straks zal dat verleden m’n heden binnenrijden. De Canadezen komen!
De herinneringen komen. Ineens stroomt er in dat Ooit een breed zonlicht over m’n wereld: 5 jaar lang is de lucht zwaarbewolkt geweest: donkere straten, altijd somber licht door de ramen van school en huis. Ik ga voor het eerst na een half jaar weggestopt te zijn geweest in een kleine keuken-met-noodkacheltje de voordeur weer uit. Vreugdevuur op de Amstelveenscheweg. Enkele dagen later: de Canadezen in het Citroëngebouw op het Stadionplein. ’n Groot festijn op de school: ik moet het Canadese volkslied zingen voor de Canadese radio: oh Canada, glorious and free... m’n eerste ‘radio-optreden’. Er komt ook een nieuwe, ‘opgedoken’ krant in de brievenbus, ik lees ‘m en realiseer me dat de spanning, een verslaving, helemaal weg is. Het zal levenslang afkicken worden: een existentiële leegte (De Avonden van Reve liet dat al lezen). Nu in die Vrijheidslaan van 60 jaar later, als de Canadezen over de Berlagebrug komen en langs me rijden, dikbehangen met decoraties en leeftijd, voel ik nog steeds wat van die blijheid, die me soms zelfs sentimenteel van nostalgie wordt. Als ik later thuiskom, is dat rare gevoel van die leegte er weer (‘t is datzelfde gevoel als toen ik ineens ophield met het gebruik van een lichtverslavend geneesmiddel), ik vlucht ervoor naar m’n computer en begin te schrijven.
Ik sta in de Vrijheidslaan van mei 2005. Ik kijk naar de Berlagebrug, komen ze al?
Enzovoort en enzovoort.

(**) De Amstel was dichtbij, en ik herinner me de opening van de Berlagebrug.
Uren hebben we toen op de wallenkant zitten wachten, want er zou een watervliegtuig landen. Wat een sensatie toen het kwam, en ook weer toen het startte en wegvloog, je keek je ogen uit. Roeivereniging Willem III, met haar houten club- en botenhuis (wat in de oorlog door de Duitsers werd gesloopt en opgestookt in de houtgasgeneratoren van hun auto’s) lag toen in de Amstel ter hoogte van de Trompenburgstraat. (**)

(**)  Mijn vroegste herinneringen gaan bijna 60 jaar in de tijd terug: op dat plein stonden Duitse legervoertuigen geparkeerd; bij luchtalarm moesten wij onder in het trapportaal gaan schuilen; met mijn moeder naar de Berlagebrug om de bevrijders toe te juichen; NSB'ers die uit hun huizen werden gehaald. (**)

(**) Na de oorlog heb ik ook mee staan juichen bij de intocht van de Canadezen over de Berlagebrug. Bij de tramremise in de Gaaspstraat werd er een vrouw kaal geschoren omdat ze met de Duitsers was omgegaan. Ook werd er een strooien pop in brand gestoken. (**)

(**) Bij de Berlagebrug werd een millitaire vliegdemonstratie gehouden. Prins Bernhard mocht het geheel overzien vanuit het torentje op de brug. Er werden luchtgevechten gehouden met veel geknal vlak boven onze hoofden en er landde een watervliegtuig op de Amstel. Een vliegtuig kwam naar beneden duikelen maar trok op het laatste moment vlak boven de Amstel weer op. De Fokker G-1 ,met dubbele staart kwam laag over. We waren er dagen opgewonden van. (**)

(**) Groot was de vreugde toen eindelijk de oorlog ten einde kwam en wij op de Berlagebrug onze Canadese bevrijders konden verwelkomen. Met mijn vriendjes gezeten op een militaire truck reden wij de stad door en wij hadden de mooiste dag van ons nog jonge leven. (**)

(**) Ik herinner me nog de fietstochten naar de Rijnstraat. Vooral vanaf de Berlagebrug. In mijn geheugen waren de huidige ventwegen er nog niet en kon je heel hard vanaf de Berlagebrug de Vrijheidslaan in fietsen, want die was in mijn herinnering pas geasfalteerd. Ook de Berlagebrug zelf was een begrip. In de zomer gingen we daarheen we zwommen in de   Amstel. Waaghalzen doken zelfs van de brug af. (**)

(**) De Berlagebrug, brug van mijn jeugd!
Duizenden keren er overheen naar school en weer terug. Wonende bij het Amstelstation, op school op het Meerhuizenplein, jawel: op de Berlageschool.
Als je te laat was, zei je: de brug was dicht! Dan kon je er toch overheen! zei de meester dan. Daar moest je altijd even over nadenken!
Als het vroor, deden we een gevaarlijk spelletje: wie zo lang mogelijk zijn tong op de leuning kon houden! Menige tong vroor net dat kleine beetje vast, maar het gebeurde ook een keer, dat er snel water gehaald moest worden: een beetje te stoere jongen had gewonnen, resultaat: tong vast aan de Berlagebrug!
Berlagebrug, de brug van onze jeugd, waar we op stil stonden om 8 uur 's avonds op 4 mei, zomaar midden op straat. Het verkeer moest toch ook even stilstaan.
Berlagebrug, waar ik eens zo hard van af fietste dat ik met een smak op de Vrijheidslaan terecht kwam. Berlagebrug, waar 's zomers, de stoere jongens vanaf doken om in de Amstel te zwemmen. Waar je stond om de roeiwedstrijden te zien. Ja zelfs speedbootrace hebben we daar gekeken. Berlagebrug, je kreeg verkering en weer liep je heen en weer terug, je kuste elkaar op de Berlagebrug. En later, veel ouder, zat ik bij mijn schoonmoeder op de Weesperzijde en keek naar buiten en zag de Berlagebrug, de brug van mijn jeugd, want ik trouwde met de jongen die op mij wachtte voor zijn deur en keek of ik al liep: over de Berlagebrug. (**)

 
Omhoog  FOTO'S

klik hier >>
Klik hier voor een panoramafoto vanaf de Berlagebrug
Bron: www.panoramsterdam.com

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
Berlagebrug

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
In volle glorie, zomer 2005

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
Doorkijkje

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
Bruggetoren met de Genius van Amsterdam

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
" opzichtige toren "

Foto: Jos Wiersema d.d. 4 augustus 2005
Gezien vanaf de Weesperzijde

Foto: Jos Wiersema d.d. 17 augustus 2005
Gezien in stadinwaarts


DOWNLOADS VOOR EIGEN GEBRUIK
Bij publicatie gaarne de bron vermelden: www.zuidelijkewandelweg.nl

foto 1 [83Kb] foto 2 [74Kb] foto 3 [78Kb] foto 4 [90Kb]
foto 5 [67Kb] foto 6 [103Kb] foto 7 [90Kb] foto 8 [94Kb]
foto 9 [97Kb] foto 10 [74Kb] foto 11 [57Kb] foto 12 [94Kb]

Omhoog    BEELDENDE KUNST


2005 - sepiaschets - J.Wiersema

schilderij van Gineke Zikken
2004 - Schilderij van Gineke Zikken
website: www.heal.demon.nl/zikken

Bron: Gemeente Archief Amsterdam
1936 - Mommie Schwarz - tekenaar

Bron: Gemeente Archief Amsterdam
1937 - Arnout J. G. Colnot - tekenaar


Omhoog  BEZONGEN

Nelleke Burg: Berlagebrug

Op de Berlagebrug, wij in de regen
De wind wakkert aan, doet het water bewegen
Alles is al gezegd, dus de rest blijft verzwegen
Ochtend al haast, laatste uren
Liefde die toch niet kon duren

En de regen die ruist, dat gaat en dat gaat maar
En het water stemt in, dat praat en dat praat maar
En je wangen zijn nat van de tranen, ach, laat maar
Ochtend al haast, laatste uren
Liefde die toch niet kon duren

Zoals eeuwig het water zich laat betomen
Zo kan liefde een lange tijd bruisen en stromen
Maar als liefde verdampt, dan verdwijnt ze volkomen
Ochtend al haast, laatste uren
Liefde die toch niet kon duren

Voor het laatst naast elkaar bij het scheiden der wegen
Onze hoofden voor 't laatst naar elkaar toegenegen
Op de Berlagebrug, wij in de regen
Ochtend al haast, laatste uren
Liefde die toch niet kon duren

Tekst: Willy Corsari

 


Omhoog  IN DE LITERATUUR

citaat uit DE TRANEN DER ACACIA'S van W.F. Hermans
Uitg. Van Oorschot, 1999

'Nee, niemand lette meer ergens op, dacht Oskar, terwijl hij over de Berlagebrug reed. Wat hij vermoed had, was precies uitgekomen! De bommen op het hoofdbureau in de Euterpestraat hadden de Duitse politie grondig in de war gebracht, meende hij.' (p. 145)

'Met moeite stak Arthur de straat over. Het was hier ontzettend druk, aangezien de Berlagebrug, waarover de transporten binnenkwamen, vlakbij lag. Arthur kon niet meer verder door de vele mensen. Gelukkig stond hij in de schaduw. Hij keek aldoor op naar de wriemelende wolkenkrabber, met dat vreemde dode hiaat van de vijf gesloten ramen van Oskar's appartement.'

 

Omhoog

Terug naar de vorige pagina <<